Rolery - koniec problemów ze składaniem żagli

Rolery – koniec problemów ze składaniem żagli

Przegląd rolerów na podstawie produktów Facnor

  • LS, LX, RX – standardowe rolery manualne
  • FD – rolery z płaskim bębnem Flat Deck
  • EC, EF+ - rolery elektryczne
  • HF – rolery hydrauliczne
  • STK, STB, STG i FLT – rolery strukturalne
  • FX+ - rolery żagli pełno-wiatrowych

Rolery sztaksli znacznie odmieniły żeglugę. Wcześniej do zrzucenia Foka potrzebna była przynajmniej jedna osoba na dziobie, która ściągała żagiel na pokład i klarowała go. Każdy przyzna, że w trudnych warunkach pogodowych to zadanie jest co najmniej ryzykowne. Przy silnym wietrze i dużym zafalowaniu, czynności te trwają długo i narażają załogę na niebezpieczeństwo wypadnięcia za burtę. Rolery wyeliminowały ryzyko, ułatwiły i przyspieszyły stawianie, zrzucanie oraz refowanie żagla.

Śmiało można stwierdzić, że 99% jachtów żaglowych na świecie jest wyposażonych w przynajmniej jeden roler żagli przednich. Producenci rolerów proponują różne systemy zwijania w zależności od wielkości jachtu i rodzaju żagla, jednak zasada działania i konstrukcja jest z grubsza taka sama. Firma Sail Service jest wyłącznym dystrybutorem w Polsce francuskiej firmy Facnor – światowego lidera w dziedzinie rolerów. Dlatego na podstawie ich produktów omówimy typy, rodzaje oraz zasady działania tych systemów.

 

Zasada działania

Koncepcja rolera jest sama w sobie banalna. Lik przedni żagla przymocowany do obracającego się wokół własnej osi sztagu, obsługiwany przez linę na łożyskowanym bębnie. Rozwijamy żagiel luzując linę rolera i wybierając szoty, zwijamy odwrotnie. Trudność zaczyna się w momencie, w który zdajemy sobie sprawę, że sztag ma za zadanie głównie trzymać maszt w pionie, przez co często przenosi ogromne naprężenia rozciągające. Jak więc sprawić, żeby mógł swobodnie się obracać?

Schemat działania rolera sztaksla

Rys. 1 Schemat działania rolera sztaksla

Rodzaje rolerów

Rolery manualne ze sztywnym sztagiem

Żagiel ma się owijać wokół sztagu, który podtrzymuje maszt i przenosi obciążenia wzdłużne. Lepiej zatem nie ruszać stalówki i nawlec na nią aluminiowy profil obracający się wokół sztagu. W ten sposób sztag pozostaje nieruchomy a żagiel nawija się na profil.

Na jachtach śródlądowych, często spotyka się roler ze sztagiem bez regulacji – stalówka jest zawalcowana na stałą długość bez ściągacza. Firmy czarterowe zazwyczaj wyposażają swoje jachty w tanie rolery tego typu. Ich główną zaletą obok niskiej ceny jest łatwość konstrukcji. Zabezpieczając się w zapasowe rolery oraz elementy zamienne każda awaria jest do naprawienia w kilka chwil. Kiedy jednak jacht jest prywatny i zależy nam na osprzęcie lepszej jakości, żywotności i osiągach, zaczynamy dostrzegać wady tanich systemów:

Rys.2 Roler LX ze sztywnym sztagiem

  •  Fał = lina rolera

Gdy fał jest jednocześnie liną rolera musi się zmieścić w likszparze sztywnego sztagu a więc jest cienki i niewygodny w obsłudze. Prowadzony od sztagownika, przez cały pokład do kokpitu jest bardziej narażony na zerwanie. Wymiana wiąże się z przewleczeniem nowego fału przez aluminiowe profile, co jest dość pracochłonne.

  • Brak kontroli napięcia liku przedniego

Ponieważ fał jest liną rolera, przywiązujemy go na stałe i dociągamy halsem. Bez rolera mieliśmy możliwość manipulowania napięciem liku przedniego poprzez fał.

  • Lina rolera plącze się na bębnie

Podczas rozwijania żagla lina rolera zwija się na bębnie w sposób nieregularny, przez co często nawarstwia się w jednym miejscu blokując cały roler.

  • Mało sztywne profile sztagu

Sztywny sztag jest zbudowany z długich aluminiowych profili, połączonych ze sobą paroma nitami. Im dłuższe elementy, tym łatwiej się wyginają szczególnie w transporcie i przy kładzeniu masztu. Każde wyginanie sztagu powoduje stałe odkształcenia wpływające na geometrię żagla i trudniejsze obracanie. Co prawda można go łatwo wyprostować na lądzie, jednak częste wyginanie i prostowanie może doprowadzić do powstania pęknięć zmęczeniowych. Mała szczelina na pracującym sztagu może przeobrazić się w kruche pęknięcie profilu co pociągnie za sobą wymianę całego sztywnego sztagu lub części profili.

  • Brak ściągacza na sztagu

Brak możliwości kontroli napięcia sztagu ogranicza kontrolę ugięcia masztu, szczególnie przy takielunku ułamkowym. Przy żegludze turystycznej jest to mniej zauważalne, jednak podczas regat może mieć duży wpływ na wynik końcowy.

 

Rolery Facnor

Znając wady najprostszych urządzeń o wiele łatwiej będzie nam znaleźć odpowiedni dla nas roler. Najlepiej zacząć od dostawcy proponującego wiele rozwiązań aby dobrać to optymalne do naszego jachtu. Takim dostawcą z pewnością jest Facnor, który jako jedyny producent na świecie oferuje możliwość montażu rolerów na sztagu zarówno bez jak i ze ściągaczem.

Każdy roler można zamocować bezpośrednio do sztagownika ze sztagiem bez regulacji, lub za pomocą specjalnych blach montażowych unoszących bęben wyżej w przypadku kolizji bębna np. z koszem dziobowym. Dwu-metrowe sekcje sztywnego sztagu są zaprojektowane na wysoką sztywność. Łączy się je ze sobą aluminiowymi łącznikami ze specjalnymi łożyskami z tworzywa sztucznego ułatwiającymi obracanie się na sztagu. Pierwsza sekcja jest teleskopowa dzięki czemu końcową długość sztagu można bez trudu dopasować. Żagiel stawiany jest za pomocą tradycyjnego fału przymocowanego do krętlika fałowego ślizgającego się po sztywnym sztagu, co pozwala kontrolować napięcie liku przedniego z kokpitu. Lina rolera jest niezależną liną prze co łatwo ją wymienić w razie zerwania.

Rys. 3 Sekcja teleskopowa sztywnego sztagu

Standardowe rolery bębnowe na zwykłą linę to podstawowy produkt firmy Facnor. Są to najczęściej wybierane rolery ze względu na niezawodność, żywotność oraz cenę. Ich łożyskowane bębny i krętliki są bezobsługowe i wodoodporne. Rolery dostępne są w trzech różnych wersjach.

Tabela 1. Cechy rolerów LS, LX i RX

Rys. 4 Bęben rolera LS

Rys. 5 Bęben rolera Lx i RX

Rys. 6 Sekcja sztagu SX rolerów LS i LX

Rys. 7 Sekcja sztagu RX

    

                                 Rys. 8 Rolery LS na jachcie

Seria podstawowa to LS, świetnie nadająca się do jachtów turystycznych.

Seria LX przeznaczona jest do jachtów turystyczno-regatowych, na których mamy możliwość zdjęcia bębna i założenia większego żagla z likiem przednim dochodzącym do samego sztagownika.

Seria RX to typowa seria regatowa z eliptyczną sekcją sztagu. Jest ona lżejsza, a przez swój opływowy kształt stawia mniejszy opór podczas żeglugi co pozytywnie wpływa na działanie żagla przedniego.

 

  • Flat Deck (FD)
Kolejnym, innowacyjnym produktem Facnora jest Roler serii FD – Flat Deck. Nazywa się tak, gdyż ma płaski bęben i mocowany jest bardzo nisko przy pokładzie. Linę rolera zastąpiono wytrzymałą taśmą, która układa się zawsze płasko na bębnie i nigdy się nie plącze. Aby ułatwić wybieranie, taśma poprzez specjalny krętlik przechodzi w standardową linę. Produkt ten został wielokrotnie nagrodzony przez czasopisma żeglarskie z całego świata.

  

                                                                                                                            Rys. 9 Roler FD na jachcie


Rys. 10 Od góry - krętlik łączący taśmę z liną rolera; kompletny roler FD; bęben rolera FD

 

Rolery napędzane silnikiem

Na dużych, turystycznych jachtach rolowanie Genuy może być naprawdę ciężkie, szczególnie w pojedynkę. Wielu jest żeglarzy, którzy chcą zabrać na morze swoją rodzinę i przyjaciół. Wtedy przydatną opcją dla sternika jest możliwość samodzielnego obsługiwania żagli. W tym celu stworzono rolery napędzane silnikiem.

 

Rys. 11 Roler z silnikiem elektrycznym EF

 

  • Rolery z silnikiem elektrycznym

Praktycznie wszystkie jachty morskie są wyposażone w zasilanie elektryczne 12 lub 24V. Chcąc ułatwić sobie obsługę żagli przednich, najłatwiej jest wyposażyć roler w silnik elektryczny. Facnor ma w swojej ofercie rolery elektryczne EC i EF+ do jachtów od 9m długości. Ich konstrukcja opiera się na wcześniej wspomnianych rolerach ze sztywnym sztagiem, tak więc posiada wszystkie ich zalety. Różnią się tym, że bęben z liną zastąpiono silnikiem elektrycznym.

Standardowy zestaw zawiera kompletny roler z sekcjami sztywnego sztagu oraz krętlik fałowy, skrzynkę przekaźników sterującą kierunkiem obrotu rolera oraz awaryjny wyłącznik obwodu. Sterowanie za pomocą pilota przewodowego lub radiowego. Dodatkowo dostępny jest awaryjny bęben manualny na linę bez końca, który w razie braku prądu lub awarii silnika podłączany jest do bębna i umożliwia ręczne zwinięcie żagla.

Rys. 12 Roler z silnikiem elektrycznym EF

Rys. 13 Awaryjny bęben manualny

Rys. 14 Kontroler rolera elektrycznego

 

  • Rolery z silnikiem hydraulicznym

Na większych jachtach często instalowana jest pompa hydrauliczny do obsługi kabestanów, obciągaczy bomu oraz rolerów. Jest to znacznie bardziej wydajny sposób przekazywania energii niż prąd elektryczny. Silniki pracujące pod działaniem płynów pod ciśnieniem muszą być bardzo solidne, przez co są oczywiście droższe. Rolery Facnor HF do jachtów od 14 do 24m długości to najwyższej jakości systemy rolowania z napędem hydraulicznym. Tak jak rolery elektryczne, opierają się na rolerach ze sztywnym sztagiem, a w miejscu bębna z liną znajduje się silnik hydrauliczny. Jest bardzo cichy i niezawodny.

Rys. 15 Roler hydrauliczny HF

 

Rolery strukturalne

  • STK, STB, STG i FLT
W jachtach regatowych często zależy nam na jak najmniejszej masie jachtu. Dołożenie kliku aluminiowych sekcji i ciężkiego rolera może znacząco wpłynąć na wyniki zawodów. Do tego profil sztywnego sztagu mocno zakłóca opływ żagla. Nasuwa się więc pomysł, aby to roler przenosił obciążenia rozciągające sztagu, a żagiel był zamocowany tradycyjnie do stalówki. Również takie rolery możemy znaleźć w ofercie Facnor’a: serie STK, STB, STG i FLT. Ich bębny jak i krętliki górne są skonstruowane tak aby z łatwością dały się obrócić pod dużym napięciem sztagu, który może być wykonany z tradycyjnej stalówki, pręta lub kewlarowej liny anty-skrętnej.

Do zalet tych rolerów należą: bardzo mały ciężar, możliwość podpięcia żagla mocowanego tradycyjnie tj. za pomocą raks, karabińczyków, taśm itp., obsługiwane są liną bez końca - bębny są płaskie i nisko zamocowane przez co zyskujemy miejsce na wydłużenie liku przedniego żagla.

Komponenty, z których te rolery są zbudowane muszą wytrzymać duże obciążenia przez co mocno wzrasta ich cena. Stalówka obraca się, więc nie można zastosować ściągacza, gdyż istniałoby ryzyko rozkręcenia się śruby. Do regulacji długości sztagu służą specjalne wantowniki z otworami, do których przypina się oczko sztagu.

    

                               Rys. 17 Roler strukturalny STG

                                      

Rys. 16 Bęben rolera strukturalnego FLT

 Rolery żagli pełno-wiatrowych

Rys. 18 Roler FX+4500 na snapszekli oraz krętlik górny

Żagle pełno-wiatrowe jak np. Genaker tradycyjnie są stawiane po zmianie kursu na pełny i szybko zrzucane przed wyostrzeniem. Chowanie Genakera do otworu na dziobie często może skończyć się jego podarciem. Ponadto, przechowywanie pogiętego żagla w worku utrwala wszystkie zagięcia, które mogą później być inicjatorami rozdarć materiału.

W tej sytuacji Facnor proponuje rolery serii FX+ do żagli pełno-wiatrowych. Mają płaski bęben z węglową obudową, obsługiwany liną bez końca. Krętlik rogu fałowego podczepia się bezpośrednio do fału, a po wciągnięciu na top żagiel jest gotowy do rolowania. Aby wszystko działało bez zarzutu, potrzebny będzie Genaker z liną anty-skrętną w liku przednim, którego bez problemu uszyjecie w naszej żaglowni.

Zarówno krętlik jak i bęben są wyposażone w specjalną zawleczkę ułątwiającą szybie wypięcie całego żagla z roler, dzięki czemu możemy stosować jeden roler do wielu żagli.

Rys. 19 Roler FX+900, krętlik górny i jego osłona z pianki

Rys. 20 Roler FX+ z liną obiegową

W przypadku Spinakera asymetrycznego z wypukłym likiem przednim nadal mamy możliwość użycia rolera FX+ z przystawką FAST do rolowania w systemie Top-Down. Przystawka utrzymuje róg halsowy w miejscu więc żagiel zwija się od góry do dołu.

Rys. 21 Roler FX + FAST

Rys. 22 Spinaker asymetryczny z rolerm FX+FAST

Rys. 23 Bęben rolera FX+4500 z przystawką FAST

Oba rolery wyposażone są w system stop&go, tzw. „Rachet”. To innowacyjne rozwiązanie to automatyczna blokada zapobiegająca samoistnemu rozwinięciu się żagla w przypadku puszczenia liny rolera.

Rys. 24 Roler FX+7000 FAST, powiększenie systemu Rachet

Zamówienie rolera

Kiedy spośród szerokiej oferty Facnora wybierzemy ten jedyny i zdecydujemy się na kupno, należy pamiętać o przygotowaniu danych niezbędnych do zamówienia pasującego zestawu.

Zamawiając roler Genuy lub Foka, ze sztywnym sztagiem tj. LS, LX, RX, FD, elektryczny lub hydrauliczny należy podać:

  • Długość jachtu
  • Powierzchnię żagla
  • Długość sztagu pin-pin (mierzona od osi przetyczki mocującej sztag do pokładu, do osi przetyczki mocującej sztag do masztu)
  • Średnicę pinu mocującego sztag do pokładu
  • Rozmiar blach mocujących roler (dostępne rozmiary w zależności od modelu rolera można znaleźć w katalogu producenta)

Przy zamówieniu rolera żagli pełno-wiatrowych FX+, należy podać:

  • Długość jachtu
  • Powierzchnię żagla
  • Rodzaj żagla (Genaker, Spinaker asymetryczny, Code Zero...)

Do wszystkich zakupionych u nas rolerów oferujemy najwyższej jakości liny firmy Lancelin, przebadane i zatwierdzone przez Facnora pod kątem współpracy z ich produktami. Oferujemy kompleksowe usługi związane z szyciem żagli oraz przygotowaniem lin pod konkretny roler. Kupując u nas zestaw rolera z żaglem i linami dajemy gwarancję, że wszystko będzie pasować jak ulał.

do góry
Sklep jest w trybie podglądu
Pokaż pełną wersję strony
Sklep internetowy Shoper.pl