Jak dobrać odpowiednie bloki na mój jacht ?
Pytanie, które co roku powraca z pierwszymi, wiosennymi promieniami słońca. Armatorzy jachtów próbują wprowadzić w życie poprawki, które sprawią, że ich jednostka będzie jeszcze szybsza i bardziej przyjazna w obsłudze. Ci którzy wodują swoją pierwszą, wymarzoną łódkę zazwyczaj kopiują rozwiązania podpatrzone u innych co niestety często zmusza do późniejszych przeróbek i modyfikacji.
Więc jakie powinny być idealnie dobrane bloki?
Temat tradycyjnie nie jest prosty, nie ma gotowego algorytmu, który pozwoli nam błyskawicznie dobrać optymalny blok. Tylko Ronstan ma w ofercie 8 serii bloków, dostępnych standardowo w rozmiarach od 15 do 200 mm, wybór jest więc ogromny i warto świadomie z niego korzystać. Na szczęście istnieją zasady, które pomogą nam dokonać optymalnego wyboru i o tym właśnie będzie ten artykuł.
Co musimy przeanalizować szukając odpowiednich bloków?
- Miejsce ich montażu czyli do czego będą używane i jakie może być w tym miejscu maksymalne napięcie przechodzącej przez nie liny,
- Średnica liny która jest w danym miejscu wykorzystywana,
- Sposób mocowania bloków,
- Charakter i sposób użytkowania jachtu,
Każdy szanujący się producent bloków wydaje katalog w którym możemy sprawdzić ich najważniejsze parametry:
- Średnica rolki a co za tym idzie max, dopuszczalna średnica liny,
- M.W.L (max working load) czyli maksymalne obciążenie robocze (kg),
- B.L. (breaking load) czyli krytyczny moment (kg) w którym blok ulegnie zniszczeniu,
Zazwyczaj przy każdej serii bloków znajdziemy też podstawową informacje do czego i na jakiej wielkości jachcie dane bloki mogą być używane (często z podziałem na katamarany i jachty jednokadłubowe).
Na pewno w najlepszej sytuacji są użytkownicy małych jachtów turystycznych i rekreacyjnych.
Tutaj siły występujące w takielunku ruchomym są niewielkie. Bloki dobiera się po prostu pod kątem średnicy liny, która jest w danym miejscu wykorzystywana. Z kolei lina ma mieć średnicę, która „dobrze leży w ręku” czyli zazwyczaj 10 lub 12mm. Optymalne będą bloki z rolką o średnicy 40 lub 50mm max 60mm. Ich wytrzymałość i tak jest zazwyczaj zdecydowanie wyższa niż max obciążenie robocze w danym miejscu. Czyli dobieramy blok pod średnicę liny i po kłopocie.
Trochę bardziej skomplikowany jest dobór odpowiednich bloków na szoty grota lub genuy w większym jachcie.
W przypadku szotów grota bardzo pomocny będzie wzór:
gdzie:
- ML = obciążenie szotów grota w kg
- E = długość liku dolnego grota w metrach
- P = długość liku przedniego grota w metrach
- V = prędkość wiatru w kn
- X = odległość od noku bomu do punktu mocowania szotów w metrach
Przyjmijmy za wzór jacht 46’ gdzie P =17,5m E = 6,28m a szoty są zamontowane 0,5 metra od noku bomu. Nie zdążyliśmy się na czas zarefować i żeglowaliśmy na pełnym grocie przy 25 kn wiatru. Obciążenie szotów w punkcie ich mocowania wynosi więc około 1500kg !!!
Teraz sięgamy do katalogu producenta i dobieramy odpowiedni blok.W przypadku Ronstana może to być ORBIT 75mm (MWL = 2200kg), możemy też rozważyć tańszy blok CORE ale już o średnicy 100mm gdyż CORE 75mm ma MWL = 1500kg czyli zdecydowanie za mało.
Ten przykład pokazuje też różnicę pomiędzy blokami różnych serii. Aluminiowy blok ORBIT jest zdecydowanie mocniejszy od plastikowego CORE. Możemy więc zastosować mniejszy rozmiar nie tracąc parametrów wytrzymałości. Oczywiście rozważania dotyczą sytuacji gdy mamy tylko jeden blok na bomie, kiedy talia składa się z kilku bloków ich jednostkowe obciążenie będzie odpowiednio mniejsze.
W przypadku szotów foka posługujemy się wzorem SL = SA x V2 x 0.02104
gdzie:
- SL = obciążenie szotów foka w kg
- SA = powierzchnia żagla w m2
- V = prędkość wiatru w kn
Tutaj warto sprawdzić w katalogu nie tylko wytrzymałość samego bloku ale również wózka na którym będzie on zamontowany.
Wielu armatorów uważa, że blok łożyskowany jest zdecydowanie lepszy.
Czy rzeczywiście zawsze tak jest? Niekoniecznie. Bloki łożyskowane na pewno są lepszym rozwiązaniem w miejscu gdzie często i precyzyjnie operujemy liną. Czyli talia grota, obciągacz bomu czy inne regulacje to zdecydowanie miejsca gdzie warto zastosować blok z łożyskiem. Na jachcie jest jednak wiele miejsc gdzie linę dobieramy raz i zostawiamy ją mocno napiętą na dłuższy czas. Bloki zwrotne przy pięcie masztu, refowe na bomie, rolki w wózkach szotów foka. Tutaj na pewno lepiej użyć dobrej ale niełożyskowanej rolki. Nie tylko dlatego, że jest to tańsze rozwiązanie. Przede wszystkim duża siła przyłożona na długo w jednym punkcie szybko zniszczy kulki w łożysku i będziemy zmuszeni do jego wymiany.
Warto zwrócić uwagę na różnego rodzaju aluminiowe przelotki i tuleje.
Nowość ostatnich lat, która świetnie zastępuje bloki bez łożyska. Ich parametry wytrzymałości są zdecydowanie wyższe niż bloków podobnej wielkości natomiast cena często kilkukrotnie niższa.
Wiele bloków występuje w kilku wersjach montażu.
Tradycyjną, nierdzewną szeklę w blokach Ronstan ORBIT zastąpiono miękką ale bardzo mocną szeklą z Dyneemy. Ronstan zastosował w swoich blokach również specjalny krętlik, który można dodatkowo zablokować dzięki temu możemy dostosować blok optymalnie do konkretnej sytuacji. Seria bloków zatrzaskowych pozwala otworzyć policzek i zwolnić linę w dowolnym momencie. To bardzo przydatne rozwiązanie np. przy brasach spinakera, unikniemy przeciągania przez blok kilometrów liny zanim znajdzie się on w odpowiednim miejscu. Zaczepy pod bloki, gumy i sprężyny podtrzymujące w pionie luźny blok to elementy, które idealnie uzupełnią montowany przez nas blok.
Ważnym elementem który decyduje o wyborze bloków jest charakter łódki.
W skrócie możemy dokonać podziału na łódki turystyczne i regatowe. Oczywiście cały czas pamiętamy, że nie ma zero-jedynkowych rozwiązań i każdy armator jachtu turystycznego będzie chciał, żeby pływał on jak najszybciej kopiując często rozwiązania z jachtów regatowych. Na pewno na jachcie turystycznym ważne jest aby zamontowane bloki były mocne, trwałe i przyjazne w obsłudze. Dobieramy je tak, żeby służyły nam długo i dobrze. Skupiamy się na tym, żeby było po prostu wygodnie. Na jachcie regatowym komfort żeglarza nie jest już priorytetem. Bloki i średnicę lin dobieramy na granicy wytrzymałości, często trzeba je zmieniać kilkakrotnie w sezonie. Łódka ma pływać szybko i wszystko jest temu podporządkowane. Dobierając bloki na jacht regatowy warto sprawdzić możliwości ich serwisowania, dostępność części zamiennych (wymienne, miękkie szekle, zaczepy, sprężyny stabilizujące itd.)
Warto pamiętać o blokach stworzonych pod kątem jachtów regatowych ale przeniesionych później na jachty turystyczne.
Bloki kabestanowe, czyli z dodatkową zapadką blokującą luzowanie szotów były początkowo używane wyłącznie do szotów grota na małych jachtach regatowych. Z czasem okazało się, że świetnie nadają się np. na brasy spinakera średniej wielkości na jachtach turystycznych. Dlatego zaczęto je produkować w rozmiarach aż do 75mm (max średnica liny 12mm). Ciekawym rozwiązaniem w ofercie Ronstan są bloki kabestanowe z funkcją auto. Możemy zablokować zapadkę w trybie stałym lub auto, gdzie szoty są blokowane tylko przy mocnym naprężeniu liny. Mamy więc pełną swobodę luzowania szotów przy słabym wietrze a jednocześnie są one szybko blokowane przy mocniejszych szkwałach. Pozwala to bardzo precyzyjnie reagować na zmienną sytuację na akwenie.
Reasumując nie ma gotowych i powtarzalnych rozwiązań na dobór optymalnych bloków podobnie jak nie ma łódek tylko turystycznych i tylko regatowych. Żeglarstwo jest po prostu dyscypliną w której każdy musi dobrać wariant najbardziej dopasowany do swoich oczekiwań i potrzeb. Mamy nadzieję, że to na co zwróciliśmy uwagę powyżej pomoże Wam dokonywać przemyślanych zakupów i cieszyć się później spokojną, szybką i bezpieczną żeglugą w każdych warunkach i na każdym akwenie.
